بررسی نقش کیفیت محیط سکونتی در مهاجرت‌های درون‌شهری، مطالعه موردی: بافت قدیم خرم‌آباد

کیفیت محیط، از عوامل مؤثر بر حرکات جمعیتی درون‌شهری محسوب می‌شود. در چند دهة اخیر پدیدة تنزل کیفیت محیطی همچون شبحی بر ساختار اقتصادی کهن شهرهای ایرانی سایه افکنده و پایداری درازمدت آن را با خطر مواجه ساخته است. نتیجة این امر برون‌رانی بومیان از هسته‌های باارزش قدیم شهری به سمت مناطق نوساز و میانی است. کاهش عملکردی و فرسودگی کالبدی بیش از پیشِ بافت و کاهش کیفیت آن، از بدیهی‌ترین نتایج حاصل از توالی این چرخه (مهاجرت بیشتر = کیفیت نازل‌تر محیطی) است که امروزه گریبانگیر شهر قدیمی خرم‌آباد نیز شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی این چرخه و ناپایداری شهری در بافت قدیم شهر خرم‌آباد صورت گرفته است و پیش‌فرض اساسی آن این است که با درک و شناخت میزان و علل رضایت‌مندی شهروندان از محیط زندگی‌شان، می‌توان مانع خروج جمعیت از این محله‌ها و کاهش جمعیت بافت تاریخی و مرکزی شهرها و ایجاد تعادل فضایی در محله‌ها و بافت‌های شهری شد. روش جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسشنامه و انجام مصاحبة میدانی و حجم نمونه 388 عدد بوده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری Spss انجام شده است. فرضیة این پژوهش، عبارت است از: میان سطح رضایت شهروندان از کیفیت محیط سکونتی‌شان و تمایل به مهاجرت درون‌شهری آنها ارتباط معنا‌داری وجود دارد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که، حدود 60 درصد از جامعة نمونه، تمایل به مهاجرت از بافت دارند. میزان رضایت‌مندی ساکنان بافت قدیم از محیط سکونتی‌شان تقریباً در حد متوسط (5>6/2>1) با میانة نظری 3 ارزیابی شده است. میزان رضایت‌مندی از معیار هویت محیطی، نسبتاً زیاد است. ساکنان از امنیت محله‌شان و آرامش در آن، اظهار رضایت نسبی داشتند و در مورد سایر معیارها، رضایت‌مندی کمتر از حد متوسط بوده است. نتایج حاصل از ارتباط کیفیت محیط سکونتی و تمایل به مهاجرت‌های درون‌شهری، در جهت تأیید نسبی تأثیرپذیری این گونه حرکات از کیفیت محیط سکونتی است و نشان از عدم‌ ارتباط معنا‌دار بین دو معیار مهاجرت‌های درون‌شهری و مالکیت مسکن؛ و برعکس، وجود ارتباط معکوس برخی از معیارها مثل امنیت، هویت محیط شهری، خدمات عمومی و بهداشتی، ویژگی‌های کالبدی با مهاجرت های درون‌شهری دارد. همچنین رابطة خویشاوندی و طایفه‌ای‌ محکم، موجب تحکیم روابط همسایگی می‌گردد و این خود منجر به کاهش مهاجرت‌های درون‌شهری‌ می‌شود.